موزیکالی شیرین و خوش رنگ از یک کتاب کلاسیک خوش لحن؛ یک دختر جوان نابغه از والدین قلدر خود فرار میکند تا با همکلاسیهایش علیه خانم ترانچبال، مدیر بدسرپرست مدرسه خود قیام کنند. آیا لازم است بیشتر بگویم؟ آیا کسی هست که نام ماتیلدای رولد دال را نشنیده باشد؟ وانمود نمیکنم که تماشای این فیلم برای همه مناسب است، اما «ماتیلدا موزیکال» یک جادوی خالص کودکانه است، و محتوای شیرین درون آن مخاطب غیر بزرگسال را سرگرم میکند.
ماتیلدا ورم وود (با بازی آلیشا ویر) یک دختر جوان باهوش با قدرتهای تله پاتی است. این داستان اوست که در مدرسهای ثبت نام میکند و در برابر خانم ترانچبال (با بازی اما تامپسون) مدیر مدرسه ظالم میایستد. رولد دال در کتاب خود در سال 1988 که به نام قهرمان کوچک آتشین آن نامگذاری شده، این کتاب را به شیوهای خواستنی و ممتاز نوشته است. اما اقتباس 2022 نتفلیکس از داستان ماتیلدا، یا همان «ماتیلدا موزیکال» به کارگردانی متیو وارچوس، از اقتباس صحنهای و تئاتر موزیکال این داستان در سال 2011 الهام گرفته شده است.
اگر کمی با ادبیات داستانی و لحن آثار رولد دال به عنوان یکی از نویسندگان برتر آثار فانتزی کودکانه با رویکرد تاریک آشنا باشید، پس بدون تردید میدانید که آثار رولد دال شامل چیزهای زیادی است، اما قند و شکر یا همان لحن شیرین، یکی از شناسههای نوشتاری متون او نیست. رولد دال در طول زندگیاش، بیشتر به خاطر داستانهای کودکانهاش که تاریکی درونی قهرمانان خود را در آنها پنهان نمیکرد، شناخته شد. در آن آثار، کودکان و حیوانات دائماً توسط بزرگسالان بیاهمیت با مجازاتهای مرگبار تهدید میشوند، از یک کارخانه شکلاتسازی عرفانی گرفته تا خانهای غولپیکر هلویی و چیزهایی بسیار تهدیدآمیزتر از آنچه بلافاصله در ظاهر به چشم میخورد.
اما با این تفسیر، «ماتیلدا» که در ابتدا در سال 1988 منتشر شد (و رمان ماقبل آخری که در زمان حیات دال بیرون آمد)، داستانی است که به سن بلوغ میپردازد و تاریکی لحن خود را از صفحات آغازینش آشکار میکند. داستان دختر جوانی که به طور معمول توسط خانوادهاش نادیده گرفته میشود و مدیر مدرسه ابتدایی که شغل او نیز شکنجه کردن دانشآموزان است، به هیج وجه اثری شیرین نیست. با این حال، باوجود این که داستان ماتیلدا یک فانتزی شیرین نیست، اما مانند بسیاری از کارهای دال برای نسلهای مختلف یک پدیده فرهنگی ماندگار باقی مانده است. تا حدی به لطف جنبههای وحشتناکتر داستان، «ماتیلدا» در فرهنگعام تثبیت شد و به یکی از اصلیترین آثار قفسههای کتابهای کودکان در میان ادبیات رامتر و معمولتر خانوادهپسند تبدیل شد.
جالب است بدانید در سال 2010، «ماتیلدا» از طریق یک اقتباس موسیقایی به صحنه وست اند لندن راه یافت که به موفقیتی خیره کننده تبدیل شد و در نهایت چند سال بعد در اولین نمایش خود در برادوی چندین جایزه تونی را از آن خود کرد. اکنون این نسخه سینمایی برداشتی مستقیم از آن نمایش موزیکال است که بسیاری از تاریکی ذاتی داستان دال را به طور قابل توجهی به چیزی بیش از حد شیرین تبدیل کرده است. در نتیجه این فیلم به عنوان یک اقتباس سینمایی از کتاب رولد دال از روح شیطنت آمیز و ترسناک آثار او دورتر است. این نکته شاید برای برخی جالب نباشد. اما این چارچوب متفاوت به اثر رولد دال فیلمی است که مخاطب را با موسیقی و رنگپاشی به شوق میآورد.
وقتی صحبت از اقتباسهای آثار رولد دال میشود، تلاشهای قبلی از نظر کیفیت بسیار متفاوت بوده است، و تعداد کمی از آنها توانستهاند به طور دقیق تعادل را برقرار کنند و داستانهای نویسنده محبوب را زنده کنند و در نوع خود فیلمی سرگرمکننده باشند. به عنوان مثال، «ویلی وانکا و کارخانه شکلات سازی» ممکن است امروز به عنوان یک اثر کلاسیک بیانتها در خاطره ما بماند. با این حال، با توجه به منبع، تغییرات زیادی در آن دیده میشود، و دال خود آن فیلم را رد کرد، در حالی که نسخه بعدی تیم برتون به نسبت لحن و متن کتاب بسیار دقیقتر بود، اما تصمیمات و اهنگهای عجیب و داستان سرایی تیم برتونی آن، نتیجه کار را به فیلمی بسیار تفرقهانگیزتر تبدیل کرد.
یکی از معدود اقتباسهایی که اکثر مخاطبان میتوانند با آن موافق باشند، فیلم «ماتیلدا» در سال 1996 بود که توسط دنی دویتو کارگردانی شد و مارا ویلسون بهعنوان قهرمان اصلی آن ایفای نقش کرد. اگرچه انتقال داستان این فیلم به ایالات متحده به معنای از بین رفتن جذابیت بریتانیایی کتاب بود، اما از نظر روحی وفادارتر از تمام اقتباسهای قبلی دال باقی ماند و هنوز هم برای بسیاری از بچههای دهه 90 میلادی چون خود من، یک از آثار مورد علاقه دوران کودکی است.
با وجود این که لحن فیلم ماتیلدا موزیکال شیرینتر از یک اثر ویژه رولد دال است، اما شیرینی به سود کار تمام شده. آنچه بیش از هر چیز به تأیید این موضوع کمک میکند، بازگشت آن به فضای اصلی انگلیسی کتاب و همراه با آن، طنز پوچتر و خودخوارتر بریتانیایی است که نوشتههای دال همیشه مملو از آن بود. با این حال، چیزی که واقعاً این «ماتیلدا» را نسبت به اقتباسهای قبلی متمایز میکند، این است که چگونه، با وجود اینکه هنوز هم خود را در واقعیت برجستهتر داستانهای موزیکال و رولد دال قرار میدهد، مضامین تیرهتر داستان را به شیوه جالب خودش برجسته میکند و آنها را در یک داستان مدرن قرار میدهد. منبع: ویجیاتو